Όλοι μας έχουμε βιώσει φόβο, καθώς ο φόβος είναι ένα από τα βασικά πρωτογενή συναισθήματα, μαζί με την χαρά, τη λύπη, το θυμό, την έκπληξη και την αποστροφή. Η αίσθηση του φόβου και η αντίδραση μας όταν φοβόμαστε είναι το αποτέλεσμα ενός σύνθετου συνδυασμού βιολογικών μηχανισμών αλλά και αναμνήσεων. Με αυτή την έννοια ο φόβος είναι μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση που προκαλείται όταν συνειδητοποιήσουμε έναν πραγματικό κίνδυνο ή απειλή.
Υπάρχουν όμως και οι θεμελιώδεις φόβοι, που αποτελούν την κληρονομιά της ανθρώπινης εμπειρίας μας, όπως ο φόβος της αλλαγής, της απόρριψης, της εξαφάνισης και του θανάτου.
Ο φόβος όμως μπορεί να εκδηλωθεί και ως μία εσωτερική κατάσταση έντασης –άγχους που βιώνουμε χωρίς την ύπαρξη μίας εξωτερικής απειλής, αλλά εμείς ωστόσο την αντιλαμβανόμαστε ως αναπόφευκτη και μη ελέγξιμη.
Τι συμβαίνει όταν λοιπόν ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος;
Σε τέτοιες καταστάσεις όπου ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται, ενώ ο πραγματικός κίνδυνος δεν υπάρχει, τότε γίνεται φοβία και δυσλειτουργία στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου. Η φοβία είναι ένας επίμονος φόβος που δημιουργείται από κάποια συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο και συνδέεται άμεσα με τον κίνδυνο. Επιπρόσθετα, συνοδεύεται με μη ελέγξιμη φοβική συμπεριφορά και έντονη την επιθυμία την αποφυγής.
Ωστόσο υπάρχουν πολλών ειδών φοβίες όπως:
Φοβίες που αφορούν τις αισθήσεις π.χ. κλειστοφοβία, αγοραφοβία, υψοφοβία. Άλλες φοβίες σχετίζονται με κοινωνικές καταστάσεις π.χ. κοινωνική φοβία, φόβος για την επιτυχία, την αλλαγή, την αποτυχία. Υπάρχουν επίσης φοβίες που σχετίζονται με φόβο για την υγεία, τα ζώα, τα αντικείμενα ή τα καιρικά φαινόμενα .
Οι φοβίες μας υπάρχουν είτε ως απόρροια των ανεπίλυτων ενδοψυχικών συγκρούσεων που βιώνουμε ασυνείδητα είτε ως αποτέλεσμα λανθασμένων πεποιθήσεων ή σχημάτων, που δημιουργούνται από την παιδική ηλικία και «συμπορεύονται» με εμάς. Ο Donald Winnicott –Ψυχαναλυτής είχε πει: «πες μου τι φοβάσαι και θα σου πω τι σου έχει συμβεί…».
Όλοι οι άνθρωποι λοιπόν φοβούνται ή θα φοβηθούν σε κάποια φάση της ζωής τους. Η αντιμετώπιση του φόβου και των φοβιών δε γίνεται με την απώθηση ή άρνηση. Μέσω της θεραπείας οι φόβοι μας, μπορούν να γίνουν οι «σύμμαχοί» μας, για να ανακαλύψουμε άγνωστες –αχαρτογράφητες πτυχές του ψυχισμού μας και να μπορέσουμε να χαρούμε την καθημερινότητα μας έχοντας μια σύνδεση με τον ισορροπημένο εαυτό μας χωρίς την αποσταθεροποίηση που μας προκαλούν οι φοβίες.